Çocuklarda Boşanmanın Etkileri
Boşanma süreci çoğu zaman çiftlerden daha çok çocuklarda boşanmanın etkileri olumsuz yönde olabilmektedir. Bunun sebebi boşanma sırası ve sonrasında çocuklara yanlış ya da olumsuz bilgi verilmesinden kaynaklı olmakla birlikte, çocukların ebeveynlerinin ve onların yakın çevresinin şiddet içerikli davranışlarına maruz kalmasından dolayı da olabilir. İlk aşamada yanlış veya olumsuz bilgi verilmesinin ne demek olduğu ile başlayalım.
Çocuğa Yanlış Bilgi Verilmesi
Başlangıçta anne-baba bu süreci çocuklarından saklama çabası içine girebiliyor. Ebeveynlerinin arasındaki kopukluğu ya da gerilimi hisseden çocuğun dünyasında bununla ilgili pek çok karamsar düşünce oluşabiliyor. Eğer anne-baba ayrılık kararı aldılarsa bunu saklamadan, çocuğun yaşına uygun bir dille yavaş yavaş açıklamaları gerekmektedir.
Bu açıklamayı yaparken bir çocuk psikologundan yardım almaları çok daha sağlıklı olacaktır. Boşanma kararını çocuğa bildirirken bunun sadece karı-koca ayrılığı olduğunu anne veya baba olarak çocuğun her zaman yanında olacaklarını ve seveceklerini belirtmeleri gerekmektedir. Çünkü çocuk örneğin baba evden gidiyorsa boşanma sonucunda babanın onları tamamen terk edeceğini düşünebilir. Böyle bir kaygı yaşamaması için ona karşı maddi veya manevi sorumluluklarını anne-babanın devam ettirmesi çok önemlidir. Böylelikle çocuğunuza yanlış bir bilgi vermemiş olursunuz.
Çocuğa Olumsuz Bilgi Verilmesi
Anne-babanın birbirine ya da yakın çevrelerine olumsuz bir cephe oluşturup çocuğun yanında kötü söylemler veya davranışlar gerçekleştirmesidir. Örneğin baba ve büyükannenin çocuğun annesine karşın özellikle çocuğu da soğutmak amaçlı kötü söylemlerde bulunulması, çocuğun iç dünyasını çokça yaralayacaktır. Partnerler anlaşamasa bile bu onların ebeveynlik görevlerini bırakacakları manasına gelmez. Çocuğun hem annesine hem babasına ihtiyacı vardır.
Bir ebeveyni ondan mahrum bırakma gibi bir çabaya girmek çocuğu psikolojik açıdan çok olumsuz etkileyecektir. Sözel olarak ebeveynini kötülemenin yanı sıra özellikle görüştürmemeye çabalamak çocuğunuzun boşanma sürecinden çok olumsuz etkilenmesine sebep olacaktır. Anne ve babanın önceden, çocukla hangi gün ve saatlerde hangisinin birlikte olacağına karar vermesi gerekmektedir. Bunu çocuğa söyleyip çok acil durumlar haricinde bu gün ve saatlere uymaları gerekmektedir. Mümkünse ara ara özellikle çocuk için önemli olan günlerde (doğum günü, 23 Nisan vb.) boşanmış ebeveynlerin dostça bir tutum içinde bir araya gelmeleri çocuk için çok olumlu olacaktır.
Yaş Dönemlerine Göre Boşanmanın Etkileri
Yaş dönemlerine göre çocuklar için ebeveynlerinin boşanmanın etkileri açısından düşündükleri ve verdikleri tepkiler değişkenlik gösterebilir.
Bebeklik Dönemi (0-1 yaş)
Bebeklik döneminde olan çocuklar için ayrılık büyük oranda sadece fiziksel anlamdadır. Bebekler için düzen çok önemlidir, boşanma sorasın da yaşamı çok değişiklik gösterirse özellikle bir ebeveyni ile yeterli fiziksel teması kuramazsa güven duygusundan mahrum kalabilir.
Okul Öncesi Dönem (1-6 yaş)
Okul öncesi dönemde çocuk boşanma ile daha zor başa çıkabilir. Çünkü bebeklik dönemine kıyasla olan biteni daha çok fark edecek ama tam olarak anlayamayacaktır. Bu belirsizlik çocukta saldırgan, inatçı ya da karamsar tutumlar yaratabilir. Yemek yeme, tuvalet, anneye bağımlılık gibi alışkanlıklarında gerileme görülebilir. Ya da diğer ebeveyni de kaybedeceğini düşündüğü için içe kapanık, her şeye uyum gösteren bir tavır da gösterebilir.
Okul Dönemi (6-12 yaş)
Okul dönemindeki çocuklar ise boşanma sürecinde kendilerini ya da ebeveynlerini suçlayabilirler. Okul derslerinde gerileme, arkadaşları ile problem yaşama gibi sorunlar yaşayabilirler. Ebeveynlerini barıştırma sorumluluğu olduğunu ya da taraf seçmesi gerektiğini düşünebilir. Yalnızlık, öfke ve kaygı gibi duygular hissedebilir.
Ergenlik Dönemi (12-18 yaş)
Son olarak ergenlik dönemindeki çocuklar ise boşanmanın her sürecini tam olarak kavrayabilir. Geleceğe yönelik ya da kadın-erkek ilişkilerine yönelik karamsar bir tutum sergileyebilirler. Uzak kaldıkları ebeveyn yerine koymak için yanlış ilişkiler yaşayabilirler. Asi ve öfkeli davranabilirler. Terk edilme korkusu ile bağımlılığa, yanlış cinsel birlikteliklere meyil gösterebilirler. Gelecekte anne ve babalarının yaptıkları hatalardan uzak durmak için ya çok kaygılı birliktelikler yapabilirler ya da romantik ilişkilerden kaçınabilirler.
Çocuklarda Boşanmanın Olumsuz Etkilerini Nasıl Azaltabiliriz?
Bütün bu süreçleri olabildiğince sorunsuz geçirmek için yapmamamız gereken bazı davranış ve tutumlar var.
- Çocuğun yanında ilişkilere ve aile birliğine karşı ya da eski eşe ve onun ailesine karşı olumsuz söylemlerde bulunmamak. Anne veya babası ile görüşmesini engellememek.
- Boşanma sürecinde psikolojik, sözel veya fiziksel hiçbir şiddet göstermemek.
- Boşanma kararı netleştiğinde çocuktan saklama ya da çocuğu kandırmaya çalışmamak. Mesela baba uzak bir yerde çalışmaya gitti gelecek gibi yanıltıcı bahaneler söylememek.
- Anne ve baba çocuğa karşı olan maddi- manevi bütün sorumluluklarını yerine getirmeye devam etmelidir. Her iki ebeveyninde yeterli miktarda zaman geçirdiğine ve ilgi gösterdiğine emin olması gerekir. Özellikle verilen sözlerin tutulması konusunda dikkatli olunması gerekir.
- Boşanma sürecini daha kolay atlatsın veya diğer ebeveynden daha çok sevilmek gibi bir gaye ile çocuğun her dediğini yapma, her istediğini alma gibi bir tutum sergilenmemesi gerekiyor. Normalde yasak olan şeyler boşanmadan sonra da yasak olarak kalmalıdır. Anne ve baba bu tutum üzerinde anlaşmalı ve kararlı olmalıdır.
- Çocuktan hiçbir zaman taraf olmasını beklememek gerekir.
- Bazen boşanan eşler giden partnerlerinin yerine çocuklarını koyup sorumlulukları ona devredebiliyor. Mesela baba kız yaşıyorlarsa evin temizlik, yemek gibi bütün sorumluluklarını kız devralmak zorunda kalabiliyor. Ya da anne oğul yaşıyorlarsa anne oğlunun onla çok ilgilenmesini, korumasını, maddi olarak ihtiyaçlarını gidermesini vb. isteyebiliyor. Bu tutum çocukların erkenden çokça sorumluluk almasına sebep oluyor.
- Çocuğu suçlayıcı söylemlerde bulunmamak aksine onu rahatlatan bu durumun onun suçu olmadığını yansıtan sözler söylemek gerekmektedir. Mesela çocuk küçük ve anlamaz diye düşünerek doğumdan sonra aramız kötü oldu, çocuk olduktan sonra ilişkimiz bozuldu gibi cümleler kurmamanız gerekiyor. Çocuğunuzda kaygı veya depresyon hissediyorsanız rahatlıkla kendini anlatabilmesi, paylaşımda bulunabilmesi için ona huzurlu ve güvenli bir ortam sağlayıp istediği her şeyi konuşabileceğinizi söylemelisiniz.
- Çocuğun okul dersleri, boş zaman aktiviteleri ve arkadaşlıkları ile oldukça ilgili olmanız gerekiyor. Boşanma sürecinden sonra azalan otorite çocukların yanlış davranışlar sergilemesine sebep olabilir.
- Eğer çocuğunuzun bu süreci problemli geçirdiğini düşünüyorsanız kesinlikle bir çocuk psikoloğundan yardım almanız gerekmektedir.
Çocuklarda Boşanmanın Etkileri adlı yazımızı okuduğunu için teşekkür ederiz. Bu konu ile alakalı Uzman Klinik Psikolog Didem Demiralev’in ele aldığı eşler için Boşanma Süreci ve Etkileri adlı yazıyı da okumanızı öneririz.
Uzm. Klinik Psikolog Didem Demiralev instagram hesabı: psikologdidemcecen
